تنبک

واژه شناسی و تاریخچه تنبک :

تنبک در فرهنگ ها ، اشعار ، آثار موسیقی دانان بصورت "تمبک" ، "تبنک" ، دُمبک ، دُمبال ، خُنبک و ... استفاده شده است. در برهان قاطع بصورت تُنبک ثبت شده است :
"به ضم اول و فتح ثالث بر وزن جفتک ، آوازی را گویند بلند و تند مانند صدای ناقوس و به معنی دف و دهل هم آمده است"
در فرهنگ آنندراج (یکی از فرهنگ‌های زبان فارسی نوشته‌شده در قرن نوزدهم میلادی) آمده است : 
"به معنی دف و دهل و تبنک (Tobnok) به ضم تا و نون نیز آمده است که بازیگران نوازند."

در آینده نزدیک سخنان آقای بهمن رجبی که صاحب مکتب می باشند و برای شناسایی و تغییر نگرش نسبت به این ساز بسیار زحمت کشیده اند را برایتان نقل خواهیم کرد.بنابراین در فعلا در نوشته های زیر گاها از واژه تنبک و گاها از تمبک استفاده می نماییم ولی در آینده مطلب دیگری در این رابطه خواهیم گذاشت.

گویمش رو گرچه بر جوشیده‌ای        همچو جان پیدایی و پوشیده‌ای
گوید او محبوس خنبست این تنم        چون می اندر بزم خنبک می‌زنم  (مولوی)

یکی از نظراتی که در وجه تسمیه تمبک مطرح شده است این است که واژه ی تمبک Tombak از دو لفظ تُم و بک تشکیل شده است و چون صدایی که از این ساز تولید می شود تداعی کننده این دو واژه در ذهن می باشد به احتمال فراوان نام آن برگرفته شده از صدای آن باشد. 
در مورد سابقه تاریخی مدارک زیادی وجود دارد ، برای مثال در رساله خسرو و ردیگ (به زبان پهلوی) در مورد سازهای مرسوم در دوره ساسانی ، از طبل کوچکی با نام طمبلک نام برده شده است.
دکتر مهدی فروغی در کتاب خود نوشته است : "در دوره ساسانی ساز های ضربی دیگری از قبیل دمبلک (به زبان پهلوی) و دنبلک (به زبان پارسی) نیز رایج بوده است که دقیقا شبیه به تمبک امروزی ما بوده است